Specustawa regulująca pobyt osób z Ukrainy w Polsce – przykłady

29 marca, 2022

W Polsce została wprowadzona Specustawa regulująca pobyt osób z Ukrainy w Polsce. Gwarantuje ona nie tylko łatwiejsze uzyskanie PESEL, ale też pomaga w uzyskaniu pracy i zapewnia wsparcie finansowe. W tym artykule przedstawiamy siedem konkretnych przykładów, które wzbudzają wątpliwości.

Bierze się pod uwagę następujące kryteria, według których mogą być zastosowane odmienne regulacje:

1. Obywatelstwo
2. Data wjazdu do Polski
3. Miejsce przekroczenia granicy
4. Posiadane dokumenty pobytowe:

• paszport biometryczny
• karta pobytu
• brak dokumentów

Szukasz broszury na temat specustawy w języku ukraińskim? Ściągnij ten artykuł w wersji dla osoby ukraińsko-języcznej!

Przykład 1. Obywatel Ukrainy wjechał na terytorium Polski po 24.02 bezpośrednio z terytorium Ukrainy

1. Jeżeli ktoś ma kartę pobytu – nie mają do niego zastosowania przepisy specustawy
2. Jeżeli ktoś złożył wniosek o ochronę międzynarodową wówczas stosuje się  przepisy specustawy w zakresie tego wniosku
3. Jeżeli deklaruje pobyt w Polsce – otrzymuje prawo pobytu na 18 miesięcy od dnia 24.02.2022 czyli do 24.08.2023

• bez procedury zezwolenia na pobyt
• korzysta z benefitów specustawy
• może złożyć wniosek o zezwolenie na pobyt nie wcześniej niż 9 miesięcy od daty wjazdu

Przykład 2. Wjazd do Polski bez dokumentów

W ciągu 60 dni należy udać się do urzędu gminy i zadeklarować swój pobyt. Należy również złożyć wniosek o PESEL.

Jest to procedura przypominająca złożenie wniosku o zezwolenie na pobyt.

Jeżeli ktoś miał już PESEL, wówczas należy tylko zarejestrować pobyt w danej gminie.

Przepisy Specustawy mają zastosowanie do cudzoziemców nie-Ukraińców jeżeli są oni małżonkami Ukraińców – takie same zasady jak dla obywateli Ukrainy

Q: Czy jeśli opuszczę Polskę i będę chciał do niej wrócić, stracę prawo do skorzystania ze Specustawy?

A: Jeżeli ktoś opuści terytorium Polski na dłużej niż 1 miesiąc wówczas traci przywileje wynikające ze Specustawy. Jednak jest to trudne do sprawdzenia ze względu na brak kontroli granicznych w strefie Schengen. Każdy kraj Unii Europejskiej wprowadza  podobne przepisy.

Przykład 3. Obywatel Ukrainy wjechał do Polski ale przekroczył granicę w Słowacji

Obywatel Ukrainy, który wjechał do Polski, ale przekroczył granicę w Słowacji, nie korzysta z benefitów ustawy (ma to ulec zmianie w najbliższym czasie). Jeżeli obywatel Ukrainy posiada kartę pobytu lub wizę i wjechał na teren Polski ale przekroczył granicę ukraińską ze Słowacją lub Węgrami to korzysta z posiadanych już dokumentów, których ważność ulega wydłużeniu do 31.12.2022. Tzw. fikcja covidowa również przedłuża kartę pobytu lub zezwolenie do momentu ogłoszenia zakończenia pandemii. Ta sama zasada obowiązuje te osoby, które wjechały po 24.02.

Przykład 4. Obywatele Ukrainy posiadają dokumenty pobytowe w Polsce – stosujemy ogólne zasady (zasady obowiązujące przed wprowadzeniem specustawy)

Przedłużenie ważności dokumentów – kart pobytu nie pozwala na przekraczanie granicy. Przykład: Jeżeli obywatel Ukrainy wyjedzie poza granice Polski, np. do Dubaju wówczas nie będzie mógł wrócić.

Przykład 5. Obywatel Ukrainy wjechał bez dokumentów przekroczył granicę w Słowacji lub Węgrzech

Opcje legalizacji pobytu:

1. Ochrona międzynarodowa
2. Złożenie wniosku o zezwolenie na pobyt
3. Uzyskanie prawa pobytu w kraju wjazdu np. Słowacji

Jeżeli ktoś wjechał przez Słowację ale posiada paszport biometryczny wówczas stosujemy zasady ogólne: prawo pobytu na 90 dni. Dla osób, które wjechały do Polski nie przekraczając granicy ukraińsko-polskiej – ograniczone zasady specustawy.

Przykład 6. Dla Białorusinów

W przypadku Białorusinów:

• nie ma znaczenia data wjazdu: czy to przed 24.02 czy po 24.02
• może złożyć wniosek o objęcie ochroną międzynarodową

Obywatel Białorusi posiadający wizę Schengen może zalegalizować pobyt na zasadach ogólnych. Specustawy nie stosuje się do obywateli Białorusi.

Przykład 7. Osoba bez dokumentów przekraczająca granicę UA/PL, nie posiadająca wizy czyli wjazd na podstawie zgody komendanta

Osoba bez dokumentów przekraczająca granicę UA/PL, nie posiadająca wizy czyli wjazd na podstawie zgody komendanta, w ciągu 15 dni od wjazdu obowiązana jest się zgłosić do urzędu gminy i zarejestrować swój pobyt.

Specustawa nie wydłuża 15 dniowego okresu dla obywateli Białorusi bez wizy Schengen, zatem mają oni tylko 15 dni legalnego pobytu.

W przypadku obywateli Rosji – brak sankcji dla nich, ale nie są wydawane dla nich wizy. Może je uzyskać tylko w uzasadnionych przypadkach.

Prawo do pracy dla obywateli Ukrainy

Wszyscy osoby obywatele UA, którzy wjechali po 24.02 ale i wcześniej mają prawo do pracy. W ciągu 14 od ich zatrudnienia pracodawca ma obowiązek dokonać ich zgłoszenia do Powiatowego Urzędu Pracy poprzez portal praca.gov.pl – procedura oświadczenia. Nastąpiło uwolnienie rynku pracy i zniesiono obowiązek zezwoleń. Dodatkowo: istnieje możliwość otwarcia działalności gospodarczej w Polsce przez obywateli UA.

Dodatkowe świadczenia wynikające ze Specustawy

Ze Specustawy wynikają również dodatkowe świadczenia takie jak:

• jednorazowe świadczenia 300 zł po rejestracji pobytu i uzyskaniu numeru Pesel oraz profilu zaufanego
• program 500+ (500 zł) na dziecko
• możliwość skorzystania z kapitału opiekuńczego – dla nowo narodzonych dzieci
• bezpłatna opieka medyczna

Zasady ogólne zatrudnienia cudzoziemców

Nadal obowiązują ogólne zasady zatrudnienia dla osób, które znajdowały się przed wojną na terytorium Polski. Obywatele Ukrainy mogą pracować w Polsce przez 90 dni na podstawie paszportu biometrycznego.

Ochrona międzynarodowa

Status uchodźcy 

Uchodźcą jest osoba prześladowana we własnym kraju ze względu na rasę, religię, narodowość itp. Potocznie mówimy o uchodźcach mając na myśli osoby uciekające przed konfliktem zbrojnym. Jednakże dana osoba nabywa status uchodźcy dopiero po złożeniu i rozpatrzenia jego wniosku. W trakcie jego rozpatrywania nie może pracować ani wyjechać do swojego kraju ani żadnego innego.

Ochrona uzupełniająca

Z powodu konfliktu zbrojnego osoby uciekające ze swojego kraju mogą być objęte ochroną uzupełniającą. Ta ochrona jest czasowa. Przysługuje ona obywatelom Ukrainy, którzy opuścili UA po 24.02 lub tez obywatelom innych krajów posiadającym w Ukrainie prawo pobytu, np. kartę pobytu. Ochrona czasowa obowiązuje przez 12 miesięcy + dodatkowe 6.

Przykład 8. Obywatel Białorusi przebywający w Ukrainie na podstawie karty pobytu wjechał do Polski bez dokumentów na podstawie zgody komendanta

Czy obywatel Białorusi przebywający w Ukrainie na podstawie karty pobytu, który wjechał do Polski bez dokumentów, ale na podstawie zgody komendanta może zostać objęty ochroną uzupełniającą? Niestety nie. Jego nie obejmuje ochrona czasowa.

Autorka: Izabela Szczesny

Etykiety legalny pobyt w Polsce dla Ukraińców, pomoc Ukrainie, specustawa o pomocy obywatelom Ukrainy, zatrudnienie obywatela Ukrainy