Jak można rozwiązać umowę o pracę?

2 października, 2023

Sposobów na rozwiązanie umowy o pracę jest kilka. Często są one mylone i powstają twory, które tak naprawdę nie istnieją jak np. „wypowiedzenie za porozumieniem stron”. Zdarza się również, że wygaśnięcie umowy o pracę stawiane jest na równi z rozwiązaniem umowy o pracę, co nie jest prawdą. Postarajmy się więc uporządkować wiedzę i przyjrzyjmy się bliżej 4 możliwościom rozwiązania umowy.

Sposoby na rozwiązanie umowy o pracę

Zgodnie z Kodeksem Pracy (art. 30), umowa o pracę może zostać rozwiązana na 4 sposoby:

1. na mocy porozumienia stron
2. przez oświadczenie strony (zarówno pracownika, jak i pracodawcy) z zachowaniem okresu wypowiedzenia (potocznie za wypowiedzeniem)
3. przez oświadczenie strony (zarówno pracownika, jak i pracodawcy) bez zachowaniem okresu wypowiedzenia (potocznie dyscyplinarka)
4. z upływem czasu, na który była zawarta

Warto zaznaczyć, iż istnieje jeszcze zjawisko zwane wygaśnięciem umowy o pracę. Jest to zupełnie coś innego niż jej rozwiązanie.

Wygaśnięcie umowy o pracę

Często spotykamy się z sytuacją, w której potocznie używa się zamiennie określenia „wygaśnięcie umowy” z zakończeniem umowy z okresem, na który była zawarta. Jednak stosowanie tych określeń wymiennie jest błędne. Z wygaśnięciem umowy mamy do czynienia w następujących okolicznościach:

• śmierć pracownika
• śmierć pracodawcy będącego osobą fizyczną
• tymczasowe aresztowanie pracownika – do wygaśnięcia umowy dochodzi po upływie 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania, chyba że umowa została wcześniej przez pracodawcę wypowiedziana.

Rozwiązanie umowy na mocy porozumienia stron

Do rozwiązania umowy w tym trybie dochodzi w sytuacji, gdy obie strony stosunku pracy zgodnie postanawiają o zakończeniu umowy. Wówczas swobodnie mogą ustalić jakąkolwiek datę zakończenia współpracy. Dzieje się to za obopólną wolą stron, więc nie ma możliwości odwołania się do sądu od porozumienia. W tym trybie można rozwiązać każdą umowę o pracę, również z pracownikami szczególnie chronionymi, tj. np. kobietami w ciąży, czy osobami w wieku przedemerytalnym. W porozumieniu strony mogą zawrzeć dodatkowe zapisy w związku z ustaniem zatrudnienia – tj. dotyczące wykorzystania urlopu wypoczynkowego, wypłaty dodatkowych składników wynagrodzenia (np. premia, prowizja, odprawa),  rozliczenia się z przekazanego / otrzymanego sprzętu służbowego.

Rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem

Wypowiedzenie może być dokonane zarówno przez pracownika, jak i pracodawcę.

Pracownik rozwiązuje umowę z wypowiedzeniem

W przypadku pracownika nie jest potrzebne podanie przyczyny rozwiązania umowy. Takie oświadczenie może być złożone zarówno podczas wykonywania pracy, jak i na urlopie, podczas choroby lub też innej nieobecności w pracy. Strony obowiązują wówczas okresy wypowiedzenia zgodnie z przepisami zawartymi w art. 34 (w przypadku umowy zawartej na okres próbny) lub art. 36 (w przypadku umowy zawartej na czas określony lub nieokreślony).

Pracodawca rozwiązuje umowę z wypowiedzeniem

Jeśli to pracodawca chce rozwiązać umowę za wypowiedzeniem, konieczne jest podanie konkretnej i rzeczywistej przyczyny, z powodu której ma dojść do rozwiązania umowy o pracę.  Jedynie w przypadku wypowiedzenia umowy zawartej na okres próbny, pracodawca nie musi uzasadniać swojej decyzji. Przyczyna wypowiedzenia umowy musi być sformułowana w sposób jasny i zrozumiały dla pracownika. Pracownik może się odwołać od wypowiedzenia do sądu. W takiej sytuacji nie będzie można w sądzie wnosić o uznanie innych przyczyn rozwiązania umowy niż te wskazane w piśmie informującym o wypowiedzeniu umowy.

Zamiar wypowiedzenia umowy, pracodawca musi skonsultować z przedstawicielami związków zawodowych, jeśli takie istnieją u danego pracodawcy. W okresie wypowiedzenia pracodawca może skierować pracownika na urlop. Wówczas nie jest wymagana jego zgoda. Ponadto, pracodawca ma również możliwość zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy do dnia rozwiązania umowy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia za ten czas. Pracownik jest uprawniony do skorzystania z dni na poszukiwanie pracy. Ma na to 2 lub 3 dni w zależności od długości okresu wypowiedzenia.

Pracodawca nie może wypowiedzieć pracownikowi umowy podczas jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, tj. np. podczas urlopu, zwolnienia lekarskiego. Pracodawca ma możliwość jednostronnie skrócić okres wypowiedzenia, maksymalnie do 1 miesiąca, jednak za pozostały czas pracownikowi należy się odszkodowanie.

Strony mogą również za obopólną zgodą ustalić inny termin rozwiązania umowy, przy czym nie zmienia to sposobu rozwiązania umowy. Dochodzi tu tylko i wyłącznie do skrócenia okresu wypowiedzenia na mocy porozumienia. Za takie wcześniejsze rozwiązanie umowy, pracownikowi nie przysługuje odszkodowanie.

Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia

W taki sposób może być wypowiedziana umowa przez pracownika lub pracodawcę.

Pracownik rozwiązuje umowę bez wypowiedzenia

W przypadku pracownika jest to możliwe w sytuacji gdy pracodawca dopuszcza się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika, np. nie wypłaca terminowo lub w pełnej wysokości wynagrodzenia. W tej sytuacji pracownikowi przysługuje odszkodowanie za okres wypowiedzenia, który by go dotyczył. Pracownik jest zobowiązany pisemnie poinformować pracodawcę o przyczynie takiego rozwiązania umowy o pracę.

Innym powodem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika może być szkodliwy wpływ warunków, w których wykonuje swoją pracę, co zostanie uwzględnione na wydanym przez lekarza orzeczeniu lekarskim. Jeśli pracodawca nie przeniesie pracownika do innej pracy odpowiadającej jego kwalifikacjom i odpowiedniej ze względu na jego stan zdrowia, pracownik może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia.

Pracodawca rozwiązuje umowę bez wypowiedzenia

Gdy pracodawca chce rozwiązać umowę bez wypowiedzenia, muszą być spełnione pewne warunki. Jest to możliwe w następujących okolicznościach:

1. Wina pracownika:

• Pracownik dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, np. dopuścił się kradzieży lub przyszedł do pracy pod wpływem alkoholu albo spożywał alkohol w pracy
• Pracownik popełnił przestępstwo, które uniemożliwia jego dalsze zatrudnienie na danym stanowisku. Przestępstwo to musi być oczywiste lub stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu
• Pracownik swoim działaniem doprowadził do utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku

Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia nie może nastąpić w po upływie 1 miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.

2. Bez winy pracownika:

• w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, która trwa dłużej niż 3 miesiące w sytuacji, gdy pracownik jest zatrudniony u danego pracodawcy przez okres krótszy niż 6 miesięcy

• w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, która trwa dłużej niż łączny okres pobierania wynagrodzenia i zasiłku chorobowego (tj. odpowiednio 182 dni lub 270 dni w zależności od schorzenia) oraz zasiłku rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące, w sytuacji gdy pracownik jest zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy

• w przypadku innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, która trwa co najmniej 1 miesiąc.

W razie możliwości pracodawca powinien ponownie zatrudnić pracownik, jeśli przyczyna, która spowodowała rozwiązanie umowy, ustała, a pracownik zgłasza swój powrót do pracy w terminie 6 miesięcy od zakończenia stosunku pracy.

Rozwiązanie umowy z upływem czasu, na który była zawarta

Jeśli strony stosunku pracy zawierają umowę na okres próbny lub na czas określony, to z mocy prawa taka umowa rozwiązuje się samoistnie w dniu przewidzianym w umowie. Pracodawca może, ale nie ma obowiązku, poinformować pracownika, że nie zostanie zawarta z nim kolejna umowa o pracę.

Należy pamiętać, że od tych przepisów jest jeden wyjątek. Gdy mamy do czynienia z pracownikiem – kobietą w ciąży, to umowa na okres próbny przekraczający 1 miesiąc oraz umowa na czas określony nie rozwiąże się w dniu, który określono w umowie jako termin rozwiązania. Będzie ona przedłużeniu do dnia porodu, jeśli w dniu, w którym umowa miałaby się rozwiązać wiek ciąży wynosi co najmniej 3 miesiące.

Etykiety rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia, rozwiązanie umowy za porozumieniem stron, rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem, sposoby rozwiązania umowy o pracę